خلاصه کتاب: چرا بچه ها مدرسه را دوست ندارند؟ – بخش اول – چگونه موثرتر از همیشه تمرین کنید، حافظه بهتری داشته باشید و قدرت یادگیری خود را افزایش دهید.
تخیل مهمتر از دانش است. این یکی از معروف ترین گفته های مردی است که ما به عنوان بزرگترین دانشمند تاریخ می شناسیم: “آلبرت انیشتین!” اما برای نویسنده این کتاب این جمله بیشتر از یک نوشته روی پوسترهای تبلیغاتی بود.
دانیل ویلینگهام برای اولین بار این عبارت را روی یک پوستر تبلیغاتی دید. او به شدت تحت تأثیر این جمله قرار گرفت. حالا بعد از سال ها وقتی به آن جمله و شرایط آن فکر می کند، به خوبی می فهمد که چرا آن روز اینقدر تحت تأثیر قرار گرفته است.
دلیل این امر ساده تر از آن چیزی است که فکر می کنید. آن روز دنیل هم مثل خیلی از ما دروغ می ساخت. موضوعی که با آن می تواند والدین خود را گول بزند و نمرات وحشتناک خود را توجیه کند. حالا که او در حوزه دانش خوب عمل نمی کرد، باید از تخیل خود استفاده می کرد.
بسیاری از ما سال‌ها با کلاس‌های خسته‌کننده در مدرسه دست و پنجه نرم کرده‌ایم و حتماً بهانه‌های مشابهی برای آرامش خود داشته‌ایم: “دانش خیلی مهم نیست، تخیل مهمتر است.”
دانش مهم است، اما ما مدرسه را دوست نداریم، وقتی از شما می پرسند که چرا درس نمی خوانید، شانه هایمان را بالا می اندازیم و می گوییم: «خب، این تقصیر من نیست که مدرسه را دوست ندارم. آیا واقعاً تقصیر من است که کلاس های دانشگاه اینقدر خسته کننده است؟»
چرا بچه ها مدرسه را دوست ندارند پاسخ واقعی این سوال را از دیدگاه روانشناسی شناختی به شما می دهد. ویلینگهام در این کتاب سعی می‌کند ریشه‌های نفرت ما از مدرسه، دانشگاه و یادگیری را جستجو کند. وی این پرسش را از سه منظر بررسی می کند:
- ساختار مغز
- کنجکاوی
- ایده های انتزاعی
او بر اساس نظریه های روانشناسی شناختی سعی می کند بهترین راه های یادگیری را برای همه بیابد. اما موضوع فقط یادگیری نیست. ویلینگهام به معلمان و هر کسی که قصد تدریس دارد کمک می کند تا از اصول روانشناسی شناختی استفاده کند تا به ویژگی های منحصر به فرد هرکس احترام بگذارد، عزت نفس افراد را تقویت کند و مردم را به طور موثرتر یاد بگیرند.
ما از فکر کردن متنفریم!
اگر از شما بپرسند بزرگترین مزیت انسان نسبت به پرندگان و ماهی ها چیست، چه می گویید؟ احتمالا جواب می دهید، ما باهوش تر هستیم، می توانیم فکر کنیم و تصمیم بگیریم.
اما ویلینگهام یک ایده عجیب دارد: ذهن ما برای فکر کردن نیست، درست شنیدید! ممکن است کمی گیر کرده باشید، اما در مقایسه با سایر توانایی ها، فکر کردن آخرین چیزی است که ما واقعاً در آن مهارت داریم.
به زمانی فکر کنید که در تاکسی یا مترو نشسته اید. می توانید به راحتی به مکالمات سایر مسافران گوش دهید، از پنجره به بیرون نگاه کنید و از مناظر زیبای مسیر لذت ببرید. اما اگر از شما خواسته شد که یک مسئله ریاضی را حل کنید، برای انجام آن باید فکر و تمرکز کنید. ممکن است زمان زیادی طول بکشد، و حتی اگر تمام تلاش خود را کرده باشید، ممکن است پاسخ شما همچنان اشتباه باشد.
نتیجه روشن است: تفکر انسان بسیار کند، پر زحمت و اغلب غیرقابل اعتماد است!
چگونه در مورد دیدن آیا ممکن است آنچه که ما می بینیم اشتباه است؟ آیا ممکن است بخواهیم دستمان را بالا ببریم اما پایین بیاوریم؟ این تقریبا هرگز اتفاق نمی افتد! توانایی انسان برای دیدن و حرکت بسیار قابل اعتمادتر و کارآمدتر از توانایی انسان برای تفکر است. ما می توانیم به سرعت اشیاء اطراف خود را شناسایی کنیم و بدن خود را به انجام کارهای مختلف هدایت کنیم. اما در حال حاضر نمی توانیم به راحتی شطرنج بازی کنیم و همه چیز را محاسبه کنیم. دلیل این امر بسیار ساده است:
این همان چیزی است که ساختار مغز ما می خواهد انجام دهیم. ما بیش از آنچه برای زنده ماندن نیاز داریم به دیدن و حرکت نیاز داریم. خوب، واضح است که مغز بیشتر منابع خود را به این عملکردها اختصاص می دهد و بخش کوچکتری را به تفکر اختصاص می دهد.
شاید هنوز با این ایده کنار نیامده اید. حتماً این سوال را در ذهن خود مطرح می کنید: “اگر ما واقعاً در فکر کردن خوب نیستیم، پس چگونه توانستیم زندگی کنیم؟” برای پختن غذا و انجام هزاران کار شگفت انگیز که هیچ موجودی نمی تواند؟ پاسخ این است که “نود درصد مواقع ما به حافظه تکیه می کنیم نه فکر!”
در واقع، بیشتر مشکلاتی که ما با آن روبرو هستیم، مشکلاتی هستند که قبلاً حل کرده ایم. بنابراین بیشتر کارهایی که انجام می دهیم کارهایی هستند که در گذشته بارها انجام داده ایم.
به عنوان مثال، هنگام رانندگی، هرگز به این فکر نمی کنیم که چگونه ماشین را روشن کنیم، چه زمانی پای خود را روی پدال گاز یا ترمز فشار دهیم و چگونه به مقصد برسیم. بیشتر اوقات ما در حالت خودکار هستیم.
اما وقت بگذارید. ما به همان اندازه که از فکر کردن خسته می شویم، کنجکاوی را دوست داریم. ما دوست داریم همه چیز را بفهمیم و جواب همه چیز را بدانیم! قابلیتی که ساختار مغز ما می تواند از آن استفاده کند. در این مرحله، یک سوال مهم مطرح می شود: “چگونه می توانیم با وجود چنین ساختاری کنجکاو بمانیم؟”
مغز ما چگونه فکر می کند؟
در همه انسان ها، حتی ترسوترین و محافظه کارترین انسان روی زمین، میل عجیبی به کشف ناشناخته ها وجود دارد. ما با کنجکاوی به دنیا می آییم.
اما خبر بد این است که کنجکاوی انسان به شدت آسیب پذیر و شکننده است. تنها زمانی با لذت به ماجراجویی خود ادامه می دهیم که مسیرمان کمی سخت اما قابل عبور باشد. زمانی که احساس می کنیم می توانیم پاسخ آن را پیدا کنیم، برای یافتن راه حل یا پاسخی برای یک سوال بسیار کنجکاو می شویم.
احتمالاً بارها این حس را تجربه کرده اید: لذت حل یک مشکل دشوار، نتیجه انجام کاری با تفکر است.
دانشمندان علوم اعصاب کشف کرده اند که حل مشکلات باعث می شود مغز ما دوپامین ترشح کند. دوپامین یک ماده شیمیایی است که به افراد احساس شادی و هیجان می دهد و برای یادگیری و لذت در مغز حیاتی است.
البته این بدان معنا نیست که حل هر مشکلی می تواند خوشایند باشد. اگر مشکلی خیلی آسان است، حل آن نه کنجکاوی ما را غلغلک می دهد و نه لذت بخش است.
از سوی دیگر، اگر مشکل بیش از حد پیچیده است و ما را مجبور می کند برای مدت طولانی بدون هیچ پیشرفتی به آن فکر کنیم، معمولاً نه تنها از آن لذت نمی بریم، بلکه با ناامیدی تسلیم می شویم. مثلاً اگر از دانش آموز کلاس اولی بخواهید یک مسئله ریاضی را حل کند، فرار می کند.
سعی کنید چند دقیقه چشمان خود را ببندید و به امتحان ریاضی مدرسه برگردید. شما با هزاران سوال بی پاسخ، راه حل های اشتباه و پاسخ های نیمه کاره بمباران شده اید. دوست دارید امتحان سریعتر تمام شود و استرس زیادی دارید.
حالا باید این سوال را دوباره از خود بپرسید: “چرا من هرگز امتحان شرکت کردن را دوست نداشتم؟” زیرا دائماً با مشکلاتی روبرو بوده اید که یا خیلی آسان یا خیلی سخت بوده اند. این لحظه ای است که کنجکاوی شما کاملاً از بین می رود، در این صورت مطمئناً به سختی می توانید از مدرسه لذت ببرید.
دلیل سوم و اصلی ترین چیزی که ما را از مدرسه فراری داد، همان چیزی است که قبلاً اشاره کردیم: “فکر کردن سخت است!” برای درک این موضوع، ابتدا باید بفهمیم که وقتی فکر می کنیم در مغزمان چه اتفاقی می افتد.
مغز ما برای تفکر به سه جزء نیاز دارد:
- اطلاعات زیست محیطی
- حافظه فعال
- حافظه بلند مدت
اطلاعات محیطی به معنای هر چیزی است که ما احساس می کنیم. چیزهایی که لمس می کنیم و می شنویم، مشکلاتی که باید حل کنیم و هر چیزی که با چشمانمان می بینیم. حافظه فعال آگاهی ماست. چیزی که به ما کمک می کند تا تمام اطلاعات موجود در محیط را بدانیم، از وجود آنها آگاه شویم و آنها را درک کنیم. حافظه فعال به شما امکان می دهد کثیفی روی میز را ببینید، صدای پرندگان را از بیرون پنجره بشنوید و غذای سوخته را بو کنید.
اما خاطره ای ماندگار! حافظه بلند مدت یک انبار ذهنی بزرگ است. جایی که داده های واقعی خود را ذخیره می کنید. تاریخ هایی که باید به خاطر بسپارید، معنایی که در همه چیز می بینید و مفاهیمی که در مورد جهان می فهمید. همه آنها در حافظه بلند مدت شما ذخیره می شوند.
زمانی که اطلاعات حافظه بلند مدت وارد حافظه کاری می شود، این قسمت ناگهان بیدار می شود. به عنوان مثال، اگر کسی از شما بپرسد “خرس قطبی چه رنگی است؟” بلافاصله می گویید “سفید”. این بدان معنی است که دانش رنگ خرس قطبی در حافظه بلندمدت شما وجود دارد، اما تنها زمانی وارد حافظه فعال می شود که شخصی از شما سوال خاصی بپرسد که باید به آن پاسخ دهید.
همانطور که قبلا ذکر شد، حافظه کاری چیزهایی را که به آنها فکر می کنید ذخیره می کند، اما فضای محدودی دارد. وقتی آن فضای کوچک شلوغ می شود، فکر کردن سخت تر از قبل خواهد بود.
بنابراین شاید مهمترین چیز این باشد که سعی کنید حافظه فعال را همیشه ساکت نگه دارید.
مفاهیم سطحی یادگیری را تخریب می کند
ذخیره ذهنی ما، یا دانش واقعی ذخیره شده در حافظه بلند مدت، به مغز ما کمک می کند تا فضایی را در حافظه فعال آزاد کند و سوالات دشوار را حل کند.
اجازه دهید این سوال را با یک مثال بهتر بررسی کنیم. اگر از کودکی که به تازگی جمع و تفریق را یاد گرفته است بپرسیم حاصل ضرب هفت ضرب در هشت چند برابر می شود، مطمئناً نمی تواند به این سؤال پاسخ دهد. اما اگر چنین سوالی را از دانش آموزی بپرسیم، بدون تردید پاسخ می دهد: «پنجاه و بیست!
دلیل این امر این است که دانشی که ثابت می کند حاصل ضرب هفت ضرب هشت برابر با پنجاه و شش است در حافظه بلند مدت او وجود دارد. بنابراین می تواند به راحتی این مسئله ریاضی یا حتی مسائل پیچیده تر را بدون اشغال فضای حافظه فعال حل کند.
اکنون می توانیم به راحتی بگوییم که برای تفکر موفق چه چیزی لازم است: اطلاعات در مورد محیط، حقایق ذخیره شده در حافظه بلند مدت و فضای موجود در حافظه کاری، اما به یاد داشته باشید که اگر هر یک از این 3 جزء کامل نباشد، تفکر ما شکست خواهد خورد.
حالا به چهارمین و آخرین دلیلی می رسیم که ما را از مدرسه فراری می دهد: مفاهیم انتزاعی یا مفاهیم ذهنی که قابل لمس و درک عینی نیستند.
ذهن انسان از انتزاعات خوشش نمی آید و معمولا ترجیح می دهد با چیزهای عینی سر و کار داشته باشد.
با این حال، بیشتر دانشی که در مدرسه تدریس می شود، انتزاعی است! ما به یک مثال ملموس نیاز داریم تا بفهمیم که شتاب ضربدر جرم برابر نیرو است. اما چرا درک ایده های انتزاعی اینقدر سخت است؟
اول: ما چیزهای جدید را با استفاده از چارچوبی که قبلاً می دانیم درک می کنیم. اگر هیچ دانشی از چیزهای جدید در ذهن خود نداشته باشید، درک آنها دشوار می شود. اگر جمع و تفریق ندانید، هرگز نمی توانید ضرب را یاد بگیرید.
دو برای درک یک مفهوم انتزاعی، به چیزی بیش از یک تعریف سطحی نیاز داریم. ما باید معنای دقیق آن را درک کنیم. اگر دقیقاً ندانیم وزن یا جرم به چه معناست، چگونه می توانیم مفهوم فشار را درک کنیم؟ اما بسیاری از دانش آموزان هرگز مفاهیم را درک نمی کنند. آنها تعاریف را حفظ می کنند و اصلاً سعی نمی کنند معنی را بفهمند. برای درک یک اصل انتزاعی، باید دانش را انتقال دهیم. واضح تر است که ما باید بتوانیم از دانش قدیمی خود برای حل مشکلات جدید استفاده کنیم. گاهی اوقات درک یک ایده انتزاعی خاص می تواند به حل یک مشکل به ظاهر نامرتبط کمک کند. این مثال را در نظر بگیرید:
مشکل 1: ژنرالی را تصور کنید که می خواهد قلعه ای را در مرکز یک شهر تصرف کند. جاده های زیادی در شهر وجود دارد که به قلعه منتهی می شود، اما همه آنها مین گذاری شده اند! مین ها به گونه ای تنظیم شده اند که بتوانند وزن ثابتی را تحمل کنند، اما اگر نیروی بیشتری به آنها وارد شود، منفجر می شوند. به نظر شما ژنرال چگونه می تواند به قلعه حمله کند؟
مشکل دوم: پزشک می خواهد با استفاده از یک نوع پرتو، توموری را در بدن بیمار از بین ببرد. اگر شدت تابش زیاد باشد، می توانند بافت های سالم را از بین ببرند. اما پرتوهای با شدت کمتر کاملاً بی خطر هستند، اما تأثیری بر تومور ندارند. به نظر شما برای برداشتن تومور بدون آسیب رساندن به بافت سالم چه باید کرد؟
واضح است که مشکل دکتر و مشکل ژنرال در ساختار سطحی کاملاً متفاوت است. اما اگر با دقت بیشتری به آنها نگاه کنیم، متوجه می شویم که آنها در واقع یکسان هستند. برای تصرف قلعه، ژنرال باید نیروهای خود را به گونه ای تقسیم کند که وزن هر گروه از سربازان بیشتر از وزن مورد نیاز برای انفجار مین و حمله به قلعه از جهات مختلف نباشد. پس از عبور از جاده های مین گذاری شده، کل ارتش در یک نقطه به قلعه می رسند و می توانند آن را تصرف کنند.
یک پزشک می تواند دقیقاً همان راه حل را اعمال کند. می تواند با پرتوهای با شدت کم از جهات مختلف به تومور برخورد کند. سپس بدون آسیب رساندن به بافت های بدن، پرتوهای کم توان در نقطه تومور به هم می رسند و نیروی زیادی ایجاد می کنند. همانطور که تومور قلعه ای است که توسط میدان های مین احاطه شده است که بافت های بدن هستند.
متأسفانه، بسیاری از دانش آموزان نمی توانند از دانش قدیمی خود برای حل مسائل جدید استفاده کنند. زیرا آنها فقط بر ساختار سطحی مسئله تمرکز می کنند و درک عمیقی از مفهوم و ساختار درونی آن ندارند.
ما اکنون می دانیم که چرا در این سال ها از مدرسه فرار کرده ایم، اما یک سوال مهم هنوز بی پاسخ مانده است: چگونه می توانیم فرزندانمان یا حتی خودمان را به عشق به یادگیری، مدرسه و محیط تحصیلی تشویق کنیم؟
