امروزه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین، رشد همه‌جانبه فرزندان است. خیلی از پدران و مادران دوست دارند فرزندانی نه فقط باهوش، بلکه متعادل، شاد، مسئولیت‌پذیر و سالم از نظر روانی داشته باشند. در این میان، هوش هیجانی کودک، یکی از اصلی‌ترین مهارت‌هایی‌ست که می‌تواند زمینه موفقیت او را در مدرسه، رابطه با دوستان و بعدها در زندگی بزرگسالی فراهم کند. شاید برای شما هم این سؤال ایجاد شده باشد که چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم و اصولاً چه چیزهایی باعث می‌شود یک کودک از نظر هیجانی قوی‌تر، آرام‌تر و خلاق‌تر باشد؟ در این مقاله تلاش می‌کنیم با زبانی آسان و صمیمی، به شما به‌عنوان والدین راهکارهایی کاربردی برای اینکه چطور هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، ارائه دهیم و نکاتی مهم را با شما درمیان بگذاریم.
هوش هیجانی کودک چیست و چرا اهمیت دارد؟
پیش از آنکه بدانیم چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، لازم است اول خود مفهوم هوش هیجانی کودک را بیشتر بشناسیم. هوش هیجانی یعنی توانایی درک، بیان و مدیریت احساسات خود و همچنین شناخت و درک احساسات دیگران. کودکی که هوش هیجانی بالایی دارد، می‌تواند احساسات خودش را نام ببرد، درباره آنها صحبت کند، خشم و شادی خودش را کنترل کند و احساس همدلی با دیگران داشته باشد. این نوع هوش برای ایجاد دوستی‌های سالم، کنار آمدن با شرایط سخت و حل تعارض‌ها کاملاً حیاتی است.
در حقیقت، مطالعات نشان می‌دهد هوش هیجانی کودک حتی مهم‌تر از هوش تحصیلی یا IQ او در موفقیت‌های آینده است. بسیاری از موفقیت‌های اجتماعی و شغلی بعدی، نتیجه همین هوش هیجانی بالا در کودکی و نوجوانی است. پس سوال کلیدی این است که چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم تا آینده بهتری را برای او بسازیم؟
روش‌های تقویت هوش هیجانی کودک در خانه
تعلیم هوش هیجانی کودک بیشتر از همه، کار والدین است و بیشتر در محیط خانه شکل می‌گیرد. شما با رفتارها و واکنش‌های روزمره، می‌توانید به رشد هوش هیجانی کودک خود کمک زیادی کنید. در ادامه، با هم چند روش ساده اما موثر را بررسی می‌کنیم که با رعایت آنها متوجه می‌شوید چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم.
۱. گفت‌وگو درباره احساسات، اولین گام تقویت هوش هیجانی کودک
یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای تقویت هوش هیجانی کودک، صحبت کردن درباره احساسات است. سعی کنید برای احساسات کودک اسم بگذارید. مثلاً وقتی ناراحت است، به او کمک کنید تا بگوید «الان ناراحتم» یا وقتی عصبانی است، تشویقش کنید تا بیان کند که چرا عصبانی شده. گفت‌وگو درباره حس‌ها به کودک یاد می‌دهد که احساسات بخشی طبیعی از زندگی هستند و نباید از آنها خجالت بکشد. اگر می‌پرسید چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، بدانید هرچه کودک در شناسایی و بیان احساساتش قوی‌تر باشد، از نظر هیجانی نیز رشد بهتری خواهد داشت.
۲. آموزش همدلی؛ بخش مهمی از هوش هیجانی کودک
برای اینکه بفهمیم چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، باید بدانیم کودکان با همدلی کردن یاد می‌گیرند دنیا را از نگاه دیگران ببینند. به او بگویید وقتی دوستش ناراحت است چه حسی دارد یا از او بخواهید فکر کند اگر جای دیگری بود، چه احساسی پیدا می‌کرد. قصه‌گویی، دیدن فیلم‌های مناسب کودکان و تعریف موقعیت‌های خیالی هم می‌تواند تمرینی برای تقویت همدلی و در نتیجه هوش هیجانی کودک باشد.
۳. الگوی مناسب بودن؛ والدین بهترین راه رشد هوش هیجانی کودک
فراموش نکنید، کودک بسیار تحت تأثیر رفتار و واکنش‌های شما قرار دارد. وقتی شما احساسات خود را به درستی بیان می‌کنید، خشم یا نگرانی خود را مدیریت می‌کنید و با احترام با دیگران رفتار می‌کنید، او هم آنها را الگو می‌گیرد. اگر می‌خواهید بفهمید چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، سعی کنید در خانه خودتان اولین نمونه باشید. همچنین اگر اشتباهی مرتکب شدید، جلوی کودک اعتراف کنید و معذرت خواهی کنید. این رفتار، درس مهمی برای رشد هوش هیجانی کودک محسوب می‌شود.
۴. آموزش مدیریت خشم و هیجانات منفی به کودک
خیلی از والدین نمی‌دانند که کنترل هیجانات منفی، نقش مهمی در رشد هوش هیجانی کودک دارد. وقتی فرزندتان عصبانی یا ناراحت است، به جای سرزنش و دعوا، کنارش بمانید، به او گوش دهید و راهکارهای ساده برای آرام کردن خودش یاد بدهید. مثلا شمارش تا ده، نفس عمیق کشیدن یا رفتن به یک اتاق آرام برای چند دقیقه، راه‌هایی موثر برای مدیریت خشم هستند. اگر می‌پرسید چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، یاد دادن همین مهارت‌ها بسیار کلیدی است.
۵. تشویق استقلال و مسئولیت‌پذیری؛ راهی برای تقویت هوش هیجانی کودک
اجازه دهید کودک تان خودش بعضی کارها را انجام دهد، تصمیم بگیرد و نتیجه تصمیماتش را هم ببیند. با این کار، اعتماد به نفس کودک بیشتر می‌شود و توانایی مقابله با مشکل‌ها و هیجانات منفی را یاد می‌گیرد. مسئولیت دادن در حد سن کودک، به او کمک می‌کند حس کنترل بیشتری بر زندگی‌اش داشته باشد و این، پایه مهمی‌ست برای رشد هوش هیجانی کودک.
۶. شنیدن فعال و حضور واقعی والدین مهم‌ترین اصل در تقویت هوش هیجانی کودک
پدر و مادر عزیز، اگر می‌خواهید بدانید چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، به یاد داشته باشید که گوش دادن واقعی به حرف‌ها و احساسات کودک، معجزه می‌کند. وقتی کودک با شما حرف می‌زند، کارهایتان را کنار بگذارید و بگذارید حرف دلش را تا آخر بگوید. این رفتار ساده، به او می‌فهماند که احساساتش مهم است و یاد می‌گیرد که دیگران را هم همینطور گوش بدهد. گوش دادن فعال، یکی از اصول اساسی پرورش هوش هیجانی کودک است.
اشتبا‌هات رایج والدین در مسیر تقویت هوش هیجانی کودک
گاهی والدین ناخواسته رفتارهایی دارند که به جای تقویت هوش هیجانی کودک، باعث سرکوب احساسات او می‌شود. مثلاً وقتی کودک عصبانی یا ناراحت است و والدین سریع او را دعوا می‌کنند یا می‌گویند «گریه نکن»، «پسر قوی نباید بترسه» یا «دختر خوب باید همیشه بخنده». این جملات ساده باعث می‌شوند کودک یاد بگیرد احساساتش را پنهان کند و بعدا مشکلات بیشتری پیدا کند. پس اگر می‌خواهید بدانید چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، سعی کنید اجازه بیان احساسات را بدون قضاوت یا شرم به او بدهید. اگر گاهی نتوانست احساسش را خوب مدیریت کند، با او حرف بزنید، راهکار بدهید و صبور باشید.
نقش بازی و فعالیت‌های آموزشی در تقویت هوش هیجانی کودک
بازی‌ها و فعالیت‌های گروهی و تعاملی یکی از بهترین روش‌هاست تا بفهمیم چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم. بازی‌های نقش‌آفرینی، کارهای هنری مثل نقاشی و داستان‌سرایی، بازی‌های گروهی و حتی ساختن داستان با عروسک‌ها، به کودک کمک می‌کند احساسات و افکارش را بیان کند و آنها را بشناسد. همچنین، شرکت در جمع‌های کوچک دوستان، یا دیدن موقعیت‌های مختلف در کارتون‌ها و بحث ساده درباره احساس شخصیت‌ها، ابزار بسیار خوبی برای یادگیری مهارت‌های هیجانی است.
جمع‌بندی؛ آینده روشن با تقویت هوش هیجانی کودک
در پایان اگر از خودتان می‌پرسید چگونه هوش هیجانی کودک را تقویت کنیم، به یاد داشته باشید این فرایند، یک تلاش هر روزه است که با عشق، صبر و آگاهی محقق می‌شود. صحبت کردن درباره احساسات، همدلی کردن، الگو بودن، حمایت در مدیریت هیجانات منفی، تشویق به استقلال و شنیدن واقعی کودک، مهم‌ترین اقدامات شماست. با رشد هوش هیجانی کودک، فرزندی شادتر، خلاق‌تر، مسئول‌تر و موفق‌تر خواهید داشت که می‌تواند خودش و دنیا را بهتر بشناسد و روابط سالم‌تری بسازد.
