خلاصه کتاب: بچه هایمان به ما چه می آموزند – بخش اول به ما نشان می دهد که بچه دار شدن مجازات نیست. فرزندان، مراقبت از آنها و بودن در کنار آنها امتیازی است که دنیا به شما به عنوان والدین داده است.
هر لحظه یک کشف جدید است
مهمترین درسی که هر انسانی برای زندگی به آن نیاز دارد این است که در لحظه زندگی کند. این مهمترین هنری است که همه باید بیاموزند. بچه ها همیشه در لحظه زندگی می کنند. آنها با تعجب به شاخه هایی که در باد تکان می خورند نگاه می کنند و بر صداهایی که می شنوند تمرکز می کنند. بدون هیچ هدفی
پس آخرین باری که این کار را کردید کی بود؟ بهش فکر کن؛ وقتی کار می کنیم، مدام با تلفن همراهمان، وقتی از بچه ها مراقبت می کنیم، به ناهار فردا فکر می کنیم، وقتی در حال رانندگی هستیم، به فکر تماس با دوستانمان هستیم.
ما در لحظه هیچ کاری انجام نمی دهیم، در واقع هر کاری که انجام می دهیم، دقیقاً در آن لحظه ذهن ما در حال برنامه ریزی برای انجام کارهای بعدی است. این یک هنجار ثابت شده در دنیای مدرن است. دنیایی که هدف دیگری جز افزایش کارایی ندارد. اما بچه ها هنوز یاد نگرفته اند که اینطور فکر کنند.
چنین ایده ای برای آنها غیرقابل تصور و آزاردهنده است. وقتی با فرزندتان هستید، اگر دور هستید، اگر بیش از حد مشغول کار هستید یا وقت زیادی را صرف تمیز کردن خانه می کنید، او مانند یک معلم سختگیر رفتار می کند. کودکان سعی می کنند از هر چیزی برای بازگرداندن شما به زمان حال استفاده کنند. روش آنها بسیار ساده است: گریه می کنند، فریاد می زنند یا عصبانی می شوند. همه اینها نشان می دهد که آنها سعی دارند شما را به زمان حال برگردانند.
فاروچی اولین بار این مشکل را در زمین بازی کشف کرد. او پسرش را برای تمرین روش های مختلف پریدن به زمین بازی برده بود. سه چهار پرش اول را با علاقه تماشا کرد اما بعد از مدتی حواسش پرت شد و همچنان به ساعتش نگاه می کرد. در چشم فاروچی، واقعا چیز جدیدی برای توجه وجود نداشت. اما پسرش مدام او را صدا می‌کرد: ببین این پرش را دوست داری؟ به من نگاه کن! این یک پرش جدید است!» وقتی او توجه نکرد، پسرش فریاد زد: «بابا به پرش جدید من نگاه کن!
صدای پسرش از عصبانیت می لرزید. فاروچی به زمان حال بازگشت، درست مثل یک دانش آموز بی توجه که معلمی مچ دستش را گرفته است. وقتی به پسرش نگاه کرد، متوجه شد که این واقعاً یک جهش جدید است. اما چرا؟ چون برای این بچه صدمین پرش هم مثل دفعه اول مهم بود. هر بار سعی می کرد بهتر بپرد و اهمیت این کار مانند کشف سرزمین جدید بود.
همانطور که فروشی سعی می کرد خود را به لحظه برگرداند و بر آنچه در حال رخ دادن بود تمرکز کند، اطراف خود را زنده تر و افراد اطرافش را متحرک تر احساس می کرد. او متوجه شد که هر موقعیتی که زندگی به سوی ما می اندازد یک رویداد منحصر به فرد است، همانطور که هر پرش یک پرش جدید است.
فرزندان ما هر روز سعی می کنند این مفهوم را به ما بیاموزند و اگر ذهن خود را برای آموزش باز کنیم به راحتی می توانیم از آنها یاد بگیریم.
این درس ها تأثیر عمیقی بر زندگی فاروچی گذاشت. مثلاً در جلسات مشاوره سعی می کرد بیشتر به افراد توجه کند و متوجه جزئیاتی می شد که قبلاً ندیده بود. صدای لرزان، چشمان غمگین یا کراوات ها و لباس های نامتناسب توجه او را جلب می کرد.
او می توانست مشتاقانه به حرف های مردم گوش دهد و دیگر مثل قبل منتظر پایان جلسه روان درمانی نبود. فروچی با توجه و مشاهده دقیق متوجه می شود که مشتری او فقط یک بیمار نیست، بلکه موجود زنده ای است که می تواند از او بیاموزد. این طرز تفکر به او این امکان را می داد که به طور مؤثرتری با مردم برخورد کند و به عنوان یک روانشناس کار خود را بهتر انجام دهد.
فاروچی در کنار فرزندانش یاد گرفته است که کند کند، راحت باشد، در لحظه زندگی کند و لذت ببرد.
اشکالی ندارد که وقت بگذارید و فقط در لحظه باشید. در واقع لازم نیست هر لحظه از روز را با هدف و کار پر کنید.
اما زندگی در لحظه تنها هدیه کودک بودن نیست. کودکان به ما می آموزند که چگونه به دیگران اعتماد کنیم و چگونه به دنیا احترام بگذاریم. کمی عجیب به نظر می رسد؟
زندگی در زمان حال به ما کمک می کند تا از قفس تفکر مدرن رها شویم. اما این تمام داستان نیست. شاید سوال اصلی این باشد که این سلول کی و چگونه در آگاهی ما ساخته شده است؟
اول از همه باید بدانید که ذهنیتی که امروز در بزرگسالی دارید خلاصه ای از جامعه شما، اطرافیان و خانواده شماست. ما به عنوان والدین باید نسبت به این مشکل آگاهی کامل داشته باشیم و از سوی دیگر باید بدانیم چگونه از این طرز تفکر در تربیت فرزندانمان استفاده کنیم. به عنوان مثال، ما به عنوان بزرگسالان معتقدیم که برای جلب احترام و اعتماد باید به روش های خاصی رفتار کنیم. این باور ما را در تضاد با فرزندانمان قرار می دهد.
آنها متفاوت فکر می کنند، متفاوت عمل می کنند و تقریباً هیچ یک از این روش های خاص را انجام نمی دهند. بنابراین منطقی است که ما آنها را مستحق احترام و اعتمادی مانند رئیس، همکاران یا همکاران ارشد خود نمی دانیم.
اما واقعیت این است که کودکان، حتی نوزادان، باید مورد احترام و اعتماد باشند. آنها باید فضای لازم را برای کشف جهان داشته باشند و بتوانند به روش خود با آن تعامل داشته باشند.
شاید شما واقعاً والدین خوبی باشید، اما به احتمال زیاد این فضا را از فرزندان خود گرفته اید. شما عمیقا به آنها اهمیت می دهید و همیشه بهترین ها را برای آنها می خواهید، اما همین عشق و انتظار حریم خصوصی بچه ها را از بین می برد. این مثال را در نظر بگیرید:
یک روز فروچی پسرش امیلیو را به پارک برد. او انتظار داشت که پسرش با بچه ها بازی کند و دوستی پیدا کند. اما پسرش به دیگران توجهی نکرد. تنها داشت بازی می کرد. هنگامی که فروچی بازی کودکان دیگر را روی تاب و سرسره تماشا می کرد، ناگهان نگران شد که امیلیو ورزش در فضای باز را از دست بدهد و با بچه های دیگر بازی کند. فاروچی نگران بود و می خواست از پسرش بپرسد که چرا مثل بچه های دیگر بازی نمی کند؟ اما با یادآوری خاطره ای، ناگهان تصمیم گرفت متوقف شود. او می دانست که نباید انتظاراتش را به فرزندش تحمیل کند. یاد جوانی و کودکی اش افتاد. مادرش همیشه از او توقعات زیادی داشته و همین امر همواره باعث استرس فاروچی شده است.
حتی اکنون، پس از سال‌ها درون‌نگری، همچنان احساس می‌کرد که زندگی‌اش کاملاً مال خودش نیست. او فکر می کرد که باید استانداردی را رعایت کند که هیچ ربطی به او ندارد. او متوجه شد که ممانعت از بازی کردن کودکان به شیوه ای که دوست دارند، مانع از تبدیل شدن آنها به خود می شود. فاروچی نمی خواست ردپای خودش را در شخصیت فرزندش ببیند. درست مثل ردپایی که مادرش در تمام این سال ها در زندگی او گذاشته بود.
گاهی اوقات ما حتی متوجه نمی شویم که با یک کودک با توقعات و طرز فکر یک بزرگسال صحبت می کنیم. این مثال را در نظر بگیرید:
پس از تولد پسر جوان فروچی، جاناتان، امیلیو که اکنون یک برادر بزرگ است، با یک شگفتی بزرگ روبرو شد. او جاناتان را نیشگون می گرفت یا هل می داد و گاهی تا آنجا پیش می رفت که او را به گریه می انداخت.
فروچی به امیلیو گفت: “امیلیو، عزیزم، من تو را خیلی دوست دارم، اما تو نباید به برادرت آسیب برسانی، امیلیو خندید و گفت: “می دانستم که وجود دارد.”
امیلیو دوباره مثل یک معلم رفتار می کرد. فروچی ناگهان متوجه شد که باید سعی کند از دیدگاه امیلیو به آن فکر کند. به طور معمول عادت کردن به یک عضو جدید در خانواده دشوار است. علاوه بر این، او باید بپذیرد که دیگر در مرکز توجه نخواهد بود. فروچی به امیلیو گفت: “عزیز من، از این به بعد تو را بی قید و شرط دوست دارم.”
از آن زمان «عشق بدون اما» به شعار خانواده فاروکی تبدیل شده است. البته، این بدان معنا نیست که فروچی به امیلیو اجازه می دهد جاناتان را قلدری کند، اما به طرز عجیبی، از زمانی که او شروع به دوست داشتن امیلیو کرد، امیلیو از زورگویی به برادر کوچکش دست کشید.
وقتی به دیگران آزادی می دهیم، احساس آزادی بیشتری می کنیم. وقتی به دیگران فضا می دهیم، ناگهان احساس می کنیم فضای بیشتری داریم.
باید بپذیریم که مسیر رشد هر کودک مستقل و منحصر به فرد است. ما باید به کودکان احترام بگذاریم و به آنها اعتماد کنیم. بچه ها باید فضای خودشان را برای رشد داشته باشند، بدون دخالت ما خودشان فکر کنند، خودشان بزرگ شوند و خودشان زندگی کنند.
این دیدگاه ما را به یک نکته کلیدی می رساند: زندگی به طور خود به خودی ساده و بی گناه است. اما زندگی خودجوش یعنی چه؟ آیا واقعا چنین ایده ای امکان پذیر است؟ برای درک این فلسفه، ما دوباره به کودکان نیاز داریم.
لحظه‌های خوب ساختنی نیستند
همه ما عاشق عکس گرفتن از کودکان در حال خنده هستیم. بالا و پایین می پریم، وانمود می کنیم و بچه ها را برای لحظه ای لبخند می زنیم.
فاروچی هم مثل همه والدین همیشه منتظر این صحنه بوده است. یک بار جاناتان دهان بی دندانش را باز کرد و لبخند زد. لبخندش پاک و درخشان بود، فاروچی فکر می کرد یکی از زیباترین مناظر جهان است. تصمیم گرفت از لبخند جاناتان عکس بگیرد. خیلی راحت به نظر می رسید، اما فروچی نمی توانست احساس لبخند جاناتان را در عکس منتقل کند.
از طرف دیگر جاناتان نمی خواست عکس بگیرد. فروچی با او بازی می کرد، وانمود می کرد و سعی می کرد توجه جاناتان کوچک را به خود جلب کند، اما او فقط با تعجب به او نگاه کرد، کمی مشکوک و البته جدی.
پس از مدتی، فروچی نیاز به درک جاناتان را احساس کرد و تصمیم گرفت به طبیعت اجازه دهد مسیر خود را طی کند. به خودش گفت بهتر است از وقتم با جاناتان لذت ببرم. پس از کمی بازی، سرانجام جاناتان شروع به خندیدن کرد و فروچی توانست از او عکس بگیرد.
خواهی دید؟ زندگی خود به خود ساده است. اگرچه تلاش برای سازماندهی یک لحظه عالی معمولا خسته کننده است. اکنون فروچی این را به خوبی درک می کند و این بینش را مدیون یک سفر کوتاه است.
او به همراه همسر و دو فرزندش چند سال پیش برای تعطیلات به یک منطقه گرمسیری رفتند، اما به محض رسیدن به آنجا متوجه شدند که این منطقه با آنچه تصور می کردند کاملا متفاوت است. والدین فکر می کنند که سفر آنها به یک فاجعه تبدیل شده است، اما در کمال تعجب بچه ها در اتاق های هتل می دوند، توپ بازی می کنند، نقاشی می کشند و سرگرم می شوند. امروز هم این سفر برایشان خاطره خوبی است.
برای فاروچی عجیب بود که چگونه کودکان می توانند حتی در شرایط نامساعد سرگرم شوند؟ البته جواب خیلی سخت نبود. کودکان در هر شرایطی سرگرم می شوند. فقط به این دلیل که آنها با برنامه ها محدود نمی شوند. آنها برای سرگرمی برنامه ریزی نمی کنند، تفریح آنها به صورت خودجوش ایجاد می شود.
اما برای بزرگسالان سخت است که مانند کودکان باشند. سعی می کنیم تا حد امکان از موارد غیر منتظره و برنامه ریزی نشده دوری کنیم. در واقع سعی می کنیم واقعیت را در برنامه های ذهنی خودمان خلاصه کنیم. در چنین شرایطی طبیعی است که وقتی انتظاراتمان برآورده نمی شود ناراحت شویم.
ما خود را مجبور می کنیم که ناراضی باشیم مگر اینکه همه چیز دقیقاً همانطور که انتظار داریم پیش برود. این تفکر تخیل و کنجکاوی ما را محدود می کند، ما قدرت کشف جهان را از دست می دهیم و استدلال ما بسیار منطقی به نظر می رسد: “چرا وقتی خطر بی ثباتی ما را تهدید می کند به ناشناخته ها برویم؟”
کودکان با این ترس ها محدود نمی شوند. آنها هیچ تجربه ای ندارند، بنابراین جاده برای آنها ناآشنا و در عین حال سرگرم کننده است. آنها از نوسانات لذت می برند و یاد می گیرند که با عدم قطعیت کنار بیایند. کودکان دائماً دیدگاه خود را نسبت به زندگی به روز می کنند و از تجربیات جدید لذت می برند.
تفاوت بین بزرگسالان و کودکان دقیقاً مانند تفاوت بین کوهنوردان و ماجراجویان است. گردشگران مسیرهای مطمئن و ثابتی را دنبال می کنند و با چیزهایی روبرو می شوند که از قبل می دانند. اما ماجراجویان باید خود را در معرض خطر قرار دهند. آنها به دنبال چیزهای جدید هستند، مسیرهای از قبل باز و کاملاً ایمن نیستند.
اما در نهایت، این ماجراجویان هستند که با شگفتی ها روبرو می شوند و سرزمین های جدیدی را کشف می کنند!
البته موضوع فقط کشف دنیای جدید نیست. بچه ها به ما اجازه می دهند دوباره خود را ببینیم و قسمت های ناشناخته یا پنهان خود را کشف کنیم، آنها آینه های شفافی هستند و هرگز دروغ نمی گویند. اما چگونه با کمک کودکان به خودشناسی برسیم؟
کودکان زوایای پنهان والدین خود را منعکس می کنند
شناخت ما از خودمان هرگز کاملاً دقیق نیست. همانطور که فاروچی می گوید: “آنچه که فکر می کنم هستم و آنچه واقعا هستم دو چیز متفاوت هستند.”
به عنوان مثال، اگر از فاروچی بپرسید که او خود را چگونه یک شخص می بیند، قاطعانه می گوید: “من آدم بسیار منطقی هستم.” اما وقتی واقعاً از دست بچه‌ها عصبانی می‌شود، این فرد منطقی ناگهان ناپدید می‌شود و مانند یک پدر سرسخت رفتار می‌کند. او با عصبانیت می گوید: «باید همانطور که من می گویم عمل کنید و تمام!»
در چنین حالتی، او می تواند خشم را درست مانند فوران آتشفشانی که از بدنش بیرون می ریزد احساس کند. در ابتدا این وضعیت او را به شدت شگفت زده کرد. برایش عجیب بود که این همه احساس و هیجان از کجا می آمد؟ او همیشه فردی آرام و منطقی بود.
فروچی اعتراف می کند که اگر فرزندانش نبودند، شاید هرگز این جنبه وحشتناک و پر از خشم را نمی شناخت. بنابراین، اول از همه سعی کرد بفهمد که شناخت او از خودش اصلا دقیق نیست. هنگامی که او به درک نسبی از این واقعیت رسید، توانست رفتار خود را بهتر بسنجید و دلسوزانه‌تر رفتار کند.
به عنوان مثال، امیلیو یک بار در حالی که روی صندلی نشسته بود، خم شده بود و هر دو پای خود را در هوا نگه داشت، سعی داشت تعادل خود را حفظ کند. فروچی سعی کرد جلوی او را بگیرد، اما امیلیو به این کار ادامه داد. بالاخره امیلیو افتاد و به بدنش آسیب دید. فوروچی از اینکه پسرش به حرف های او توجهی نکرده بود بسیار عصبانی بود، در حالی که خیلی ناراحت بود به امیلیو نگاه کرد و گفت: “راست می گویی!”
چند روز بعد پای فاروچی به شدت به در ماشین برخورد کرد. از درد پرید و به امیلیو که توی ماشین نشسته بود نگاه کرد. امیلیو با خنده گفت: “راست می گویی!” وقتی دیگران اذیت می‌شوند، من هنوز دارم سعی می‌کنم حقم را ثابت کنم؟! آیا من واقعا آنقدر سادیست هستم؟
فاروچی پیش از این هرگز خود را یک شخصیت سادیست ندیده است. او همیشه خود را پدری مهربان و خوب می دانست، اما به طور غیرمستقیم به پسرش یاد داده بود که با درد دیگران همدردی نکند.
این مثال نشان می دهد که همه ما پر از جنبه های پنهان هستیم. چیزهایی که حتی از خودمان هم پنهان کرده ایم. ما دوست داریم طوری رفتار کنیم که فکر می کنیم با شخصیتی که در ذهن خود ساخته ایم سازگار است و قسمت هایی را که دوست نداریم پنهان کنیم. اما وقتی با بچه‌ها هستیم، معصومیت و صداقت وحشیانه‌ی آنها نقاب را از چهره‌مان می‌کند و با جنبه‌ی پنهان‌مان روبرو می‌شویم.
حتی اگر فکر کنیم همه چیز تحت کنترل است.
یک روز عصر، پس از یک روز طولانی و پر استرس، فوروچی و همسرش در حالی که خسته و عصبانی بودند تصمیم گرفتند برای صرف شام به رستورانی بروند. آنها به بچه‌ها چیزی را که احساس می‌کنند نگفتند، اما بچه‌ها آن را کاملاً درک کردند.
در چنین شرایطی، اگرچه بزرگسالان سعی می کنند خشم خود را کنترل کنند، اما کودکان این کار را نمی کنند. در طول شام، امیلیو به لگد زدن جاناتان ادامه داد. جاناتان هم عصبانی شد و کاسه سالاد را عمدا روی میز ریخت. این همه جا را کثیف کرد. فوروچی که کمی عصبانی بود دست امیلیو را کشید، امیلیو هم جیغ زد و پدرش را گاز گرفت.
همانطور که فروچی در مورد آن شب و اتفاقات رخ داده فکر می کند، به یک نتیجه جالب می رسد: کودکان به سادگی احساسات منفی ابراز نشده والدین خود را فرافکنی می کنند. اگرچه فروچی و ویویان سعی کرده بودند اجازه ندهند که روحیه آنها تضعیف شود، بچه ها می توانستند ناراحتی را در کلمات، اعمال، حرکات و لحن خود احساس کنند و بر اساس آن واکنش نشان دادند.
این یک واقعیت است که کودکان می توانند حتی پنهان ترین احساسات والدین خود را تشخیص دهند. کودکان هیچ مانعی برای نشان دادن احساسات خود ندارند. بنابراین، آنها احساسات خود را بسیار واضح تر از والدین خود بیان می کنند.
اگر بچه ها عصبانی باشند، چیزهایی را گاز می گیرند یا پرت می کنند. اگر ناامید هستند، درست غذا نمی‌خورند یا رختخواب را خیس نمی‌کنند. آنها احساسات را با تمام قدرت احساس می کنند و ممکن است واکنش های شدید یا غیرمنتظره ای داشته باشند. والدین باید حتی به خاطر فرزندان خود برای تزکیه نفس تلاش کنند. اگر نتوانیم خود را کنترل کنیم، نمی توانیم از فرزندانمان بخواهیم. آنها نه تنها اعمال ما، بلکه احساسات ما را نیز منعکس می کنند. بنابراین، اگر واقعاً آرزوی خوشبختی آنها را داریم، باید خودمان آن را پیدا کنیم.
کودکان علاوه بر گفتار و رفتار مستقیم، نگرش و دیدگاه ما را نیز منعکس می کنند. آنها می توانند اختلال عملکرد و هرگونه نگرش بد خانوادگی را برجسته کنند. آیا تا به حال به این فکر کرده اید که رفتار کودکان با پدر، مادر یا دوستانشان در واقع الگوی رفتار شماست؟
برای مطالعه بخش دوم خلاصه کتاب کلیک کنید.
